حمله راننده اسنپ به زن مسافر به بهانه حجاب اجباری
بازگشت به صفحه تحلیل حوادث و راهکارها
جزئیات رویداد
۵ شهریور حوالی ساعت ۹ شب، محله نارمک تهران:
راننده پراید در پیاده رو ایستاده و با موبایل خود مشغول است. صدای مسافر زن شنیده می‌شود که با عصبانیت به مرد مسنی که در خودرو را باز کرده می‌گوید «به من فحش داده».
راننده درحالیکه می‌گوید «بیا پایین بابا، زنگ زدم ماشین بیاد. شورشو دیگه داری درمیاری، تو انگار حرف آدمیزاد حالیت نیست. بیا پایین ببینم» قفل فرمان را برمی‌دارد و در سمت مسافر را باز می‌کند.
همینطور که مسافر داد می‌زند که «برای من قفل فرمون میاری»، راننده به زور سعی می‌کند او را از ماشین پیاده کند اما زن مقاومت می‌کند. راننده همینطور فحش می‌دهد و بصورت وحشیانه‌ای زن را از ماشین بیرون می‌کشد.
زن مانتو و شلوار گشادی پوشیده و شالش دور گردنش است. با صدای لرزان سعی می‌کند به رهگذران چهره واقعی راننده را نشان دهد اما رهگذران فقط به تماشا ایستاده‌اند.
مرد مسنی سعی دارد راننده را از زن دور کند اما او با زن گلاویز شده، او را کتک می‌زند و روی زمین پرتش می‌کند. زن درحالیکه تلاش می‌کند در برابر مشت و لگدهای راننده از خود دفاع کند با صدای لرزان فریاد می‌زند «بی غیرت، تو یک بسیجی‌ای».
پس از یک دقیقه و ده ثانیه درگیری، رهگذران راننده را از زن جدا کرده و راننده محل را ترک می‌کند.
زن لبه جدول نشسته. کفش‌ها و کیفش روی زمین است. با گریه می‌گوید: «هیچکدومتون حرفم رو باور نمی‌کنین. دیدین که چیکار می‌کنه. من دیگه بمیرم هم از اسنپ ماشین نمی‌گیرم»
تمامی این وقایع توسط زن دیگری که از پنجره خانه‌اش نظاره‌گر ماجرا بود، فیلمبرداری شده که روز ۸ شهریور توسط نیروهای امنیتی بازداشت و پس از چند ساعت بازجویی در بازداشتگاه وزرا به زندان اوین منتقل شد.
پس از انتشار این ویدیو و واکنش شهروندان به ضرب و شتم این زن جوان مخالف حجاب اجباری توسط راننده‌ی آمر به معروف، بسیاری از شهروندان اسنپ را تحریم کرده و اپلیکیشن آن را حذف کردند.
فرمانده انتظامی تهران درباره‌ی ویدیوی ضرب و شتم این زن از سوی راننده اسنپ گفت: «یک مسافر خانم در تاکسی اینترنتی درخواست روشن کردن کولر خودرو را می‌کند که راننده، کولر را روشن نمی‌کند و درگیری بین مسافر و راننده ایجاد می‌شود. ۱ »
گفته‌های این مقام امنیتی در حالی صورت گرفت که شرکت مسافربری اسنپ با انتشار اطلاعیه‌ای از زن مسافر و همچنین تمام کسانی که با دیدن این ویدیو متأثر شده و احساسات‌شان جریحه‌دار شده، عذرخواهی کرد.
تحلیل روان‌شناختی- جامعه‌شناسی
قطعا تمام ابعاد این صحنه برای همه بسیار آزاردهنده و سرشار از احساسات ناخوشایند است. کسی نمی‌تواند چنین صحنه‌هایی را مشاهده کند و احساس رضایتمندی و امنیت داشته باشد (حتی مردان). ولی موضوعی که افراد را متفاوت می‌کند، میزان و شدت این حس ناامنی و ناخوشایند و ماندگاری این صحنه‌ها بر اساس زندگی زیسته آن‌هاست. افراد به همان اندازه که مورد تبعیض و نابرابر جنسیتی قرار گیرند، به همان اندازه این صحنه‌ها می‌تواند آسیب ماندگارتری بر آن‌ها بگذارد. (به‌ویژه زنان).
ما صدای زنی را با فریاد می‌شنویم که نه تنها در حال دفاع از حق انتخاب خود است، بلکه تمام تلاش خود را می‌کند تا دیگران را قانع کند که مورد خشونت کلامی و فیزیکی مردی قرار گرفته است.
تلاش زن تاکید و پافشاری بر باورپذیری خود از طرف جامعه‌ای کوچک که نظاره‌گر اوست را نشان می‌دهد. در حالی که تصویر کاملا گویا و واضح است که زنی مورد خشونت‌های چندجانبه از سمت مردی قرار گرفته است.
سوال اینجاست: واقعا چه علتی پشت تلاش این زن است که حتی وقتی تصاویر کاملا نشان دهنده وضعیت است ولی او باز با گریه می‌گوید: «هیچ‌کدامتان حرف مرا باور نمی‌کنید.»
آیا این از ساختار درون فرهنگی که همیشه زنان را مجبور به پاسخگویی کرده است برنمی‌آید؟ یا از درون‌مایه‌های فرهنگی-مذهبی که در هر شرایطی زنان باید سکوت کنند؟ فریاد نزنند و یا چون پوشش زن غیرمتعارف (از نظر جامعه) است پس باید این احتمال را می‌داده که از سمت افرادی مورد خشونت و آزار قرار بگیرد؟
کاملا درست است. مفاهیم ذهنی و مقوله‌بندی‌های ذهنی که در توصیف هر پدیده داریم، واکنش‌های روانی ما را کنترل و تحت تاثیر قرار می‌دهد.
درک ما از مفاهیم زن و مرد چیست؟ و اینکه چگونه باید باشند؟ مدل‌ها و الگوهای هر کدام، واکنش‌های روانی را در اینجا تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در مقابل در همین ویدیو ما مردی را مشاهده می‌کنیم که به‌اندازه‌ای فضا برایش باز است که به راحتی زنی را مورد خشونت‌های کلامی و غیرکلامی قرار می‌دهد. او چنان فضا را متعلق به خود می‌داند که بدون هیچ واهمه‌ای حتی در حضور چند نفر دیگر به کار خود ادامه می‌دهد.
حال چرا در برابر تلاش یک زن که می‌کوشد ظلم و خشونتی را که در حقش شده برای دیگران بازگو کند تا او را باور کنند، (در حالی که تصاویر گویا است) یک مرد می‌تواند بدون هیچ پاسخگویی و احساس شرمی حتی در حضور سایر افراد، چنین خشونت‌های آشکاری را انجام دهد. (به دلیل همان مفاهیم ساخته شده که الگوهایی خاص را برای هر جنسی تعیین کرده است.)
در این میان شرکت مسافربری اسنپ تنها به عذرخواهی از افراد متاثر شده که احساسات‌شان جریحه‌دار شده است بسنده می‌کند که این به معنی تقلیل دادن آسیب فردی و جمعی است. ولی آیا این آسیب به همین اندازه سطحی و ناپایدار است؟ قطعا نه.
چنین آسیب‌های اجتماعی، ابعاد و لایه‌های پنهان زیادی دارد که می‌تواند برای کل جامعه تبعات روانی به همراه داشته باشد ولی چون این تبعات قابل رؤیت و لمس نیستند از کنار آن‌ها به‌راحتی گذر می‌کنیم. مانند همان چند مردی که از کنار این صحنه عبور کردند و یا فقط به تماشا نشستند چون تصور دارند که این یک مسئله فردی است و آن‌ها در آن دخالتی نباید داشته باشند.
از افرادی که در اطراف این صحنه بودند گفتیم و نیاز داریم تا جریانات ذهنی و روانی این افراد را تحلیل کنیم. در جریانات ذهنی و روانی این افراد چه می‌گذشت که با دیدن چنین تصاویر پر از خشونتی سکوت کردند و یا به تماشا نشستند.
آیا آن‌ها از آسیب‌های روانی و پیامدهای خشونت آگاه هستند؟
ما زمانی که با چنین صحنه‌های ناخوشایند و منزجر کننده‌ای روبرو می‌شویم، بدون اینکه به صورت واضح و آشکار مشخص باشد، درگیر زخم روانی جانبی می‌شویم و در پی آن اضطراب متحمل شده را در بستری دیگر رها می‌کنیم.
در پایان، ما شاهد واکنش مسئولین و پلیس هستیم که طبق همیشه با استفاده از الگوهای تکراری و نادیده گرفتن واقعیت‌های درون جامعه و روایتگری به سبک جمهوری اسلامی که برای همه ما آشنا است، موضوع را تمام می‌کنند ولی آیا واقعا چنین آسیب‌هایی با این صحنه‌ها به همین‌جا ختم می‌شود و یا ما روزانه با چندین تصاویر در ابعاد مختلف روبرو هستیم؟
این چنین تصاویر و صحنه‌هایی در کمترین میزان و شدت خود حس ناامنی در روان را پدید می‌آورد که می‌تواند با استمرار و تکرارپذیری، ما را درگیر آسیب‌های جدی‌تر روان‌شناختی کند.
صبا آلاله، روان تحلیل‌گر مسائل سیاسی و اجتماعیتحلیل حقوقی
در تحلیل این حادثه جنبه‌های مختلف باید بررسی شود:
- شرکت خدمات دهنده به مشتریان که عضو اتحادیه کشوری کسب و کار در فضای مجازی بوده و تابع قانون نظام صنفی است و قوانین مربوط به حقوق مصرف کننده خدمات شامل آن می‌شود.(شرکت اسنپ)
- راننده که به عنوان یک شخص حقیقی، مسئول ارتکاب اعمال مجرمانه خویش است.
- حقوق زن زیان دیده از جهت جنبه حقوقی و کیفری
- ادعای پلیس به عنوان مسئول امنیت شهروندان
- بازداشت زنی که مبادرت به فیلمبرداری از صحنه حادثه کرده است.
- اگر خانم بزه دیده، خدمات خود را از طریق شرکت اسنپ دریافت کرده باست، مطابق ماده ۸۷ قانون نظام صنفی و ماده ۱۵ آیین نامه چگونگی صدور و تمدید پروانه کسب و نحوه نظارت بر فعالیت صنفی در فضای مجازی باید شکایت خود را از شرکت اسنپ به کمیته نظارت اتحادیه کشوری کسب و کارهای فضای مجازی ارسال کند و این کمیته بعد از رسیدگی تصمیم لازم را خواهد گرفت.
-
در مورد راننده، نظر به اینکه راننده علاوه بر تخلف در ارائه خدمات به مشتری، مرتکب تعرض، هتک حیثیت، افترا به زن و تهدید با قفل فرمان و ضرب و شتم او شده است، مرتکب عناوین متعدد جرم شده و از بابت تعرض و اهانت باید مطابق ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی اعلام شکایت و به مجازات مقرر(۲ماه تا ۶ ماه حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق ) محکوم شود.
از جهت ضرب و جرح با گواهی پزشکی قانونی اگر صدمات وارده موجب نقص یا شکستگی نگردیده باشد باید دیه قانونی پرداخت شود. در غیر این صورت، مطابق ماده ۶۱۴ نسبت به همان اعمال مجرمانه نیز مجازات دو تا پنج سال حبس خواهد داشت.
حتی اگر راننده مدعی امر به معروف باشد، طبق ماده ۶ قانون حمایت از آمرین به معروف و ناهیان از منکر، حق چنین رفتاری را نداشته و طبق مواد گفته شده قانون مجازات اسلامی بایداز طرف دادسرا با اعلام شکایت زن مورد رسیدگی قرار بگیرد. - زن مشاهده شده در فیلم، مرتکب عمل مجرمانه‌ای نشده و رفتار وی در حد دفاع مشروع مطابق ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی بوده و قابل مجازات نیست.
- پلیس درگیری را منتسب به راننده اعلام نموده و در مورد تخلف و رفتار زن اظهار نظری نکرده است. اساسا چون برای پلیس موضوع جرم در زمان وقوع مشهود نبوده لذا اقدامات پلیس اصولا باید با نظر مقام قضایی باشد.
- زنی که از صحنه حادثه فیلمبرداری کرده نه تنها مرتکب جرمی نشده، حتی به نص صریح تبصره ماده ۴۵ قانون آیین دادرسی کیفری در مورد تکلیف شهروندان به حفظ ادله ارتکاب جرم در صورت نبودن پلیس در محل عمل نموده است و بازداشت این زن به دلیل فیلمبرداری از صحنه کاملا غیرقانونی بوده و مقام قضایی دستور دهنده بازداشت، مرتکب جرم کیفری و تخلف انتظامی شده است. این موضوع با شکایت این زن، قابل رسیدگی در دادسرای انتظامی قضات و دادسرای کارکنان دولت است.